Według obowiązującej definicji FAO/WHO probiotyki to żywe drobnoustroje, które podane w odpowiedniej ilości wywierają korzystny wpływ na zdrowie gospodarza
O ile część właściwości probiotycznych szczepów bakteryjnych jest cechą wspólną (np. regulacja pasażu jelitowego, poprawa szybkości odnowy nabłonka jelitowego, hamowanie proliferacji bakterii patogennych i potencjalnie chorobotwórczych), o tyle inne (np. produkcja związków biologicznie czynnych, regulacja działania osi mózgowo-jelitowej czy gospodarki hormonalnej) są wybitnie szczepozależne.
Wybór optymalnego preparatu probiotycznego powinien być zatem poprzedzony analizą celu, w jakim jest on podawany i jakie korzyści mają zostać osiągnięte.
Probiotyki jednoszczepowe
Preparaty zawierające w swym składzie jeden szczep rekomendowane są dla pacjentów, u których występują objawy wskazujące na istnienie określonych objawów klinicznych.
Przykładowo preparaty monoszczepowe są z sukcesem stosowane w leczeniu zaparć, biegunek, a także innych objawów dyskomfortu w obrębie jamy brzusznej, również w przebiegu zaburzeń czynnościowych (dyspepsji, zespołu jelita nadwrażliwego). W przypadku antybiotykoterapii, podawany równolegle do leczenia szczep probiotyczny, będący silnym konkurentem w stosunku do bakterii patogennych (odpowiadających za działania niepożądane spowodowane antybiotykoterapią), działa typowo „osłonowo”. W takich sytuacjach klinicznych najważniejsze jest, aby efekt probiotyczny był jak najbardziej przewidywalny i kontrolowany.
Probiotyki wieloszczepowe
Mikroorganizmy znajdujące się w preparatach wieloszczepowych są aktywne na różnych poziomach biologicznych.
Szerokie spektrum oddziaływania sprawia, że probiotyki wieloszczepowe mogą być wykorzystane wspomagająco w terapii schorzeń, których podłoże jest wieloczynnikowe; zespołu metabolicznego, otyłości, alergii, infekcji grzybiczych czy zaburzeń nastroju.
Wieloszczepowe psychobiotyki wykazują zdolność poprawy nastroju, podczas gdy inne probiotyki zawierające w swoim składzie różne szczepy, mogą być stosowane jako preparaty chroniące narządy wewnętrzne przed czynnikami prozapalnymi czy ograniczające częstość występowania zakażeń pozabiegowych, np. po transplantacjach narządów.
Unikalne kompozycje probiotyczne potrafią również przeciwdziałać skutkom stresu fizycznego, np. produkcji wolnych rodników tlenowych i następczym uszkodzeniom bariery jelitowej u sportowców i osób aktywnych fizycznie.
Niektóre synbiotyki zawierające nie tylko bakterie probiotyczne, ale i prebiotyki (źródło energii dla bakterii jelitowych, np. nietrawione w organizmie człowieka fruktooligosacharydy, inulina) mogą wspomagać proces redukcji masy ciała i poprawiać przebieg kliniczny zaburzeń metabolicznych, w tym cukrzycy typu 2.