Bakterie probiotyczne – przewodnik po zdrowiu i suplementacji

W tym artykule przybliżymy, czym są bakterie probiotyczne, jakie są ich rodzaje, za co odpowiadają oraz dlaczego i jak je suplementować.

Czym są bakterie probiotyczne?

Bakterie probiotyczne to żywe mikroorganizmy, które po spożyciu w odpowiednich ilościach mają korzystny wpływ na nasze zdrowie. Najczęściej należą do rodzajów Lactobacillus i Bifidobacterium, ale w skład probiotyków mogą wchodzić również drożdże Saccharomyces boulardii oraz inne bakterie. Ich działanie opiera się na kolonizacji jelit i wsparciu naturalnej mikrobioty jelitowej, co ma szereg pozytywnych efektów zdrowotnych.

W różnych źródłach można znaleźć informacje o obecności konkretnych szczepów bakterii probiotycznych w kiszonkach, ale warto wiedzieć, że brakuje potwierdzonych badań na ten temat. Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), probiotyki to żywe mikroorganizmy, które przyjmowane w odpowiednich ilościach przynoszą korzyści zdrowotne dla gospodarza. W związku z tym produkty reklamowane jako te zawierające bakterie probiotyczne powinny spełniać kryteria WHO, w tym mieć klinicznie potwierdzone działanie. Ponadto, aby produkt mógł być uznany za probiotyk, musi spełniać określone normy produkcyjne oraz przejść surowe kontrole jakości, by spełnić kryteria określone przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA). Takie wyselekcjonowane szczepy bakterii probiotycznych są starannie przechowywane w renomowanych kolekcjach mikroorganizmów, takich jak: Deutsche Sammlung von Mikroorganismen und Zellkulturen (DSMZ) w Niemczech, Collection Nationale de Cultures de Microorganismes (CNCM) Instytutu Pasteur’a we Francji oraz kolekcja NIZO w Niderlandach.

Rodzaje, gatunki, szczepy bakterii probiotycznych

W obszarze bakterii probiotycznych zawartych w suplementach niezwykle ważne jest zrozumienie, że pełna nazwa probiotyku musi zawierać trzy kluczowe elementy: rodzaj, gatunek oraz szczep. To szczegółowa klasyfikacja, która nie tylko identyfikuje mikroorganizm, ale także określa jego unikalne właściwości i potencjalne korzyści zdrowotne. Spośród tych trzech elementów, szczep jest najważniejszy, ponieważ to on definiuje specyficzne cechy probiotyku, które mogą przynieść konkretne efekty zdrowotne.

Rodzaj jest pierwszym poziomem klasyfikacji i odnosi się do szerokiej kategorii bakterii probiotycznych. Gatunek jest bardziej precyzyjnym określeniem, identyfikującym bliżej spokrewnione grupy bakterii w obrębie rodzaju. Szczep natomiast to najbardziej szczegółowa jednostka, która wskazuje na konkretne populacje bakterii różniące się od siebie pod względem genetycznym i funkcjonalnym.

To właśnie szczep determinuje zdolność probiotyku do produkcji określonych enzymów, syntetyzowania związków bioaktywnych oraz jego zdolność do konkurencji z innymi mikroorganizmami w jelitach. Dlatego wybór odpowiedniego probiotyku wymaga uwzględnienia tych trzech elementów, ze szczególnym naciskiem na szczep, aby móc w pełni skorzystać z jego zdrowotnych właściwości.

Pełna nazwa obejmująca rodzaj, gatunek i szczep może wyglądać następująco: Bifidobacterium lactis W52 (ostatni człon oznacza szczep) czy Lactobacillus acidophilus W37 (tutaj również ostatni człon oznacza szczep). Wybierając probiotyki, warto zwrócić uwagę, czy podano dokładną informację o zawartych w nich szczepach.

Za co odpowiadają bakterie probiotyczne?

Bakterie probiotyczne pełnią wiele ważnych funkcji w organizmie, wpływając na różnorodne aspekty zdrowia. Przede wszystkim wspierają trawienie, poprawiając wchłanianie składników odżywczych. Dzięki nim procesy trawienne przebiegają sprawniej, co przekłada się na lepsze przyswajanie witamin, minerałów i innych niezbędnych składników odżywczych. Bakterie probiotyczne regulują mikrobiotę jelitową, utrzymując równowagę między „dobrymi” i „złymi” bakteriami w jelitach. Zdrowa mikrobiota jest kluczowa dla zapobiegania problemom przewodu pokarmowego, takim jak biegunka, zaparcia czy zespół jelita drażliwego.

Probiotyki odgrywają również istotną rolę we wzmacnianiu układu odpornościowego, zwiększając odporność na infekcje i choroby. Stymulują produkcję przeciwciał i aktywność komórek odpornościowych, co pomaga w obronie przed patogenami. Szczególnie u dzieci, których układ odpornościowy jest w fazie rozwoju, regularne spożywanie probiotyków może zmniejszyć częstość występowania chorób, takich jak przeziębienia czy infekcje żołądkowo-jelitowe.

Niektóre szczepy probiotyczne uczestniczą również w syntezie witamin, np. K i B12, które są niezbędne dla zdrowia kości, produkcji krwi oraz funkcjonowania układu nerwowego. Probiotyki konkurują z patogenami o miejsce i składniki odżywcze, hamując ich rozwój i przyczyniając się do redukcji kolonizacji jelit przez szkodliwe bakterie i grzyby.

Coraz więcej badań wskazuje również na związek między zdrowiem jelit a zdrowiem psychicznym. Probiotyki mogą oddziaływać na oś jelitowo-mózgową, poprawiając nastrój i zmniejszając objawy lęku. Utrzymanie zdrowej mikrobioty jelitowej może także regulować poziom neuroprzekaźników, takich jak serotonina, co bezpośrednio wpływa na samopoczucie.

Bakterie probiotyczne są zatem nie tylko wsparciem dla układu pokarmowego, ale także mają szeroki wpływ na nasze zdrowie, w tym na odporność i zdrowie psychiczne, co czyni je nieodzownym elementem zdrowej diety.

Suplementacja bakterii probiotycznych – kiedy, dlaczego i czy warto

Suplementację bakteriami probiotycznymi warto rozważyć w trakcie i po antybiotykoterapii. Antybiotyki są niezwykle skuteczne w zwalczaniu infekcji bakteryjnych, ale mogą zaburzać równowagę naszej mikrobioty jelitowej, niszcząc zarówno szkodliwe, jak i korzystne bakterie. To zaburzenie równowagi mikrobioty jelitowej ma wpływ na cały organizm, prowadząc do problemów trawiennych, osłabienia układu odpornościowego oraz zwiększenia ryzyka infekcji i chorób przewlekłych. Dlatego suplementacja bakteriami probiotycznymi w trakcie i po antybiotykoterapii może okazać się kluczowa w odbudowie zdrowej mikrobioty i przywróceniu równowagi w organizmie.

Suplementacja bakteriami probiotycznymi jest często zalecana w przypadku biegunki, zwłaszcza tej spowodowanej infekcjami wirusowymi lub bakteryjnymi. Probiotyki mogą w tej sytuacji skrócić czas trwania biegunki i zmniejszyć ryzyko powikłań, takich jak odwodnienie i utrata elektrolitów. 

A dlaczego warto suplementować bakterie probiotyczne? Dlatego że zdrowa mikrobiota jelitowa jest kluczowa dla zdrowia całego naszego organizmu. Jak już wspomnieliśmy, probiotyki pomagają nam utrzymać równowagę bakteryjną w jelitach, a to ma pozytywny wpływ na trawienie, wchłanianie składników odżywczych oraz odporność organizmu. Probiotyki mogą wspomagać leczenie różnych infekcji oraz stanów zapalnych. Walczą z patogenami o miejsce i składniki odżywcze w organizmie, dzięki czemu mogą zmniejszać ich liczebność i szkodliwość.

Suplementy zawierające bakterie probiotyczne mogą przynieść liczne korzyści zdrowotne. Należy jednak pamiętać, że decyzja o suplementacji bakteriami probiotycznymi powinna być przemyślana i skonsultowana z lekarzem albo farmaceutą, zwłaszcza w przypadku osób z chorobami przewodu pokarmowego czy alergiami pokarmowymi. 

Dawkowanie szczepów bakterii probiotycznych

Ilość probiotyków, które należy przyjmować, zależy od indywidualnych potrzeb zdrowotnych oraz specyficznego szczepu bakterii. Dawki te są zazwyczaj podawane w jednostkach tworzących kolonie (CFU), co określa liczbę żywych mikroorganizmów w suplemencie diety. Ogólnie zaleca się dawkę wynoszącą od 1 do 10 miliardów CFU dziennie, choć niektóre szczepy mogą wymagać nawet 50 miliardów CFU dziennie. Zawsze warto skonsultować się z lekarzem, który pomoże dobrać odpowiednią dawkę probiotyku w zależności od indywidualnych potrzeb. Aby wspierać zdrową mikrobiotę jelitową, probiotyki powinny być przyjmowane regularnie, ponieważ pojedyncze dawki nie przynoszą trwałych korzyści zdrowotnych.

Dawkowanie probiotyków u dzieci zależy od ich wieku, stanu zdrowia oraz indywidualnych potrzeb. Jest to szczególnie ważne w przypadku dzieci często chorujących lub mających problemy z układem pokarmowym. Wybór odpowiedniej formy probiotyku jest kluczowy – w zależności od wieku i preferencji dziecka można wybrać probiotyki w proszku, kroplach lub kapsułkach. Dawki dla niemowląt i małych dzieci wynoszą zazwyczaj od 1 do 5 miliardów CFU dziennie, natomiast dla starszych dzieci mogą sięgać od 10 do 20 miliardów CFU dziennie. Regularność w stosowaniu jest również istotna. Przed podaniem probiotyków dziecku warto skonsultować się z pediatrą, aby uzyskać szczegółowe zalecenia dotyczące dawkowania i wyboru odpowiedniego preparatu.

Właściwości probiotyków

Probiotyki, znane również jako „dobre bakterie”, odgrywają istotną rolę w utrzymaniu zdrowia jelit oraz wykazują szereg korzystnych właściwości, które mogą mieć znaczący wpływ na różne aspekty naszego zdrowia:

• działanie antyoksydacyjne – niektóre szczepy probiotyków mają zdolność neutralizowania wolnych rodników, co pomaga w ochronie komórek przed uszkodzeniami oksydacyjnymi. Działanie antyoksydacyjne może przyczynić się do zmniejszenia ryzyka chorób przewlekłych, takich jak choroby serca i nowotwory;

• właściwości przeciwzapalne – probiotyki mogą pomagać w redukcji stanów zapalnych w organizmie;

• wsparcie metaboliczne – probiotyki wspomagają przemianę materii, dzięki czemu mamy większą kontrolę nad masą ciała. Poprzez wpływ na metabolizm lipidów i glukozy, probiotyki mogą wspierać utrzymanie zdrowej wagi;

• redukcja objawów alergii – niektóre szczepy probiotyków mogą pomagać w redukcji objawów alergii oraz wspierać tolerancję pokarmową.

Bakterie probiotyczne odgrywają niezwykle ważną rolę w utrzymaniu zdrowia naszych jelit. Zrównoważona mikrobiota jest nam niezbędna dla prawidłowego trawienia, wchłaniania składników odżywczych oraz ochrony przed patogenami. Probiotyki wspierają zdrową barierę jelitową, przez co pomagają zapobiegać przenikaniu szkodliwych substancji do krwiobiegu. Warto je regularnie przyjmować, aby cieszyć się lepszym zdrowiem, zwiększoną odpornością i dobrym samopoczuciem. Dzięki nim możemy skutecznie wspierać nasz organizm, dbając o jego harmonijne funkcjonowanie każdego dnia.

Źródła:

1. Probiotyki – recepta na zdrowie?Kaźmierska. A, Kosmos. Problemy nauk biologicznych, t. 63, nr 3, s. 455-472 (dostęp online 24.07.2024).  
2. Mikrobiom – charakterystyka i znaczenie, Gliński Z., Kostro K., Życie Weterynaryjne, 2015, t. 90, nr 7, s. 446-450 (dostęp online 24.07.2024).
3. Probiotyki Q and A z drem hab. n. med. W. Marliczem w ramach Warszawskich Spotkań Gastroenterologicznych (dostęp online 24.07.2024).
4. Probiotyki w profilaktyce i leczeniu wybranych schorzeń przewodu pokarmowego u dzieci, Forum Medycyny Rodzinnej, t. 4, nr 2 (2010), s. 135-137 (dostęp online 24.07.2024).